მსოფლიოს უდიდესი საავიაციო და ტექნოლოგიური ფესტივალი TEKNOFEST ოთხშაბათს სტამბულში დაიწყო და ათასობით დაინტერესებული მონაწილე მიიზიდა სტენდებზე, სადაც უახლესი ტექნოლოგიები იყო წარმოდგენილი, საბრძოლო თვითმფრინავებიდან უპილოტო საფრენი აპარატებამდე.
განსაკუთრებით თავდაცვის სექტორის კომპანიების სტენდებმა მიიპყრო მონაწილეთა, მათ შორის სტუდენტების, ყურადღება, რომლებიც რიგში იდგნენ მოწინავე თურქული იარაღისა და საავიაციო ტექნოლოგიების სანახავად.
TEKNOFEST-ზე წარმოდგენილი თურქული წარმოების თვითმფრინავებისა და ვერტმფრენებისადმი დიდი ინტერესი ასახავს ქვეყნის თავდაცვის ინდუსტრიის სწრაფ ზრდას ბოლო წლებში. 2024 წელს თავდაცვის ექსპორტმა 7,15 მილიარდ დოლარს მიაღწია, რაც 2023 წელთან შედარებით 29 პროცენტიანი ზრდაა, გარდა ამისა, თურქული თავდაცვის კომპანიები ახლა უპილოტო საფრენ აპარატებსა და ჯავშანმანქანებს 180 ქვეყანას ყიდიან.
მაგალითად, ესპანეთი გეგმავს 30 ერთეული Hurjet-ის შეძენას, რომელიც არის ერთძრავიანი ზებგერითი მოწინავე რეაქტიული სასწავლო და მსუბუქი მოიერიშე თვითმფრინავი, შემუშავებული და შექმნილი თურქეთის საავიაციო და კოსმოსური ინდუსტრიის (TUSAŞ) მიერ.
TUSAŞ-ის წარმომადგენელმა TEKNOFEST-ის დროს TRT World-თან საუბარში განაცხადა: „Hurjet არის უახლესი რეაქტიული თვითმფრინავი, რომელიც ძალზედ სასარგებლო იქნება მეექვსე თაობის თვითმფრინავების პილოტების მომზადებისთვის.“
ამჟამად დიზაინის ფაზაში მყოფი მეექვსე თაობის რეაქტიული თვითმფრინავები 2030-იან წლებში უნდა ამოქმედდეს. ეს რეაქტიული თვითმფრინავები, ხელოვნური ინტელექტის ფართო გამოყენების წყალობით, არსებულ საბრძოლო ფლოტებთან შედარებით დიდ გაუმჯობესებას მოგვცემს.
TUSAŞ-ის წარმომადგენელი ამბობს: „ბევრი ქვეყანა დაინტერესებულია Hurjet-ის შეძენით თავისი ახალი თაობის პილოტების მოსამზადებლად.“
თურქეთის თავდაცვის ინდუსტრიამ ბოლო ოცი წლის განმავლობაში აღსანიშნავ თვითკმარობას მიაღწია; უცხოურ დამოკიდებულების მაჩვენებელი 80 პროცენტიდან 20 პროცენტამდე შემცირდა.
Hurjet ნიშნავს „თავისუფალ რეაქტიულ თვითმფრინავს“ და აერთიანებს ხარჯთეფექტურობას უახლეს ავიონიკასთან. TUSAŞ-ის წარმომადგენლის თქმით, ის სწრაფად ხდება კონკურენტული ალტერნატივა დასავლური სასწავლო თვითმფრინავებისთვის, როგორიცაა Boeing-Saab T-7 Red Hawk და სამხრეთ კორეული KAI T-50.
საინფორმაციო ცნობები მიუთითებს, რომ Hurjet შეთავაზებულია აშშ-ის საზღვაო ძალებისთვის, რომლებიც ეძებენ 145 ახალ რეაქტიულ თვითმფრინავს 2028 წლამდე, მოძველებული T-45 Goshawk თვითმფრინავების შესაცვლელად.
Hurjet-მა პირველი ფრენა 2023 წელს განახორციელა და ამჟამად სიმწიფის პროცესშია. თვითმფრინავი მხოლოდ სასწავლო რეაქტიული თვითმფრინავიდან მრავალფუნქციურ პლატფორმად გარდაიქმნება, რომელსაც შეუძლია უზრუნველყოს ახლო საჰაერო მხარდაჭერა, საჰაერო პატრულირება და თუნდაც შეზღუდული შეტევითი მისიები ასიმეტრიულ კონფლიქტებში.
„ძრავის გარდა ყველაფერი ადგილობრივია. ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაწილი დიზაინია. ჩვენ ის სრულად დამოუკიდებლად დავამუშავეთ. იმედია მომავალში ძრავაც ადგილობრივი იქნება,“ - ამბობს TUSAŞ-ის წარმომადგენელი.
TUSAŞ უკვე ორი ტიპის ვერტმფრენის მსხვილი ექსპორტიორია. T129 ATAK არის იტალიური A129 Mangusta-ს ლიცენზირებული ვარიანტი, რომელიც ძირითადად განახლებული თავდასხმისა და სადაზვერვო ვერტმფრენია თურქული ავიონიკითა და იარაღით.
მეორე არის ადგილობრივი T625 Gökbey, რომელიც არის მრავალფუნქციური ვერტმფრენი, შექმნილია მაღალ სიმაღლეებზე დღისითაც და ღამითაც რთულ კლიმატურ და რელიეფურ პირობებში მუშაობისთვის.
თურქეთმა 2022-დან 2024 წლამდე ფილიპინებს ექვსი T129 ATAK ვერტმფრენი მიაწოდა. ამ ვერტმფრენებს ფილიპინების საჰაერო ძალები იყენებენ აჯანყებულთა წინააღმდეგ ოპერაციებში.
ნიგერიამ ასევე შეიძინა ამ ვერტმფრენებიდან ექვსი თავისი საჰაერო ძალებისთვის, რათა გამოიყენოს ბოკო ჰარამის წინააღმდეგ აჯანყებულთა წინააღმდეგ ოპერაციებში.
