დილა ბევრი ადამიანისთვის ფინჯანი ყავით ან პარკში სეირნობით კი არა, სოციალური ქსელების სქროლვით იწყება. ზოგი კი შუაღამისას იღვიძებს, რათა შეამოწმოს ბოლო გამოქვეყნებულ სელფზე მიღებული შეტყობინებები ან მოწონებები.

სოციალურ ქსელებსა და ონლაინ ახალ ამბებზე დამოკიდებული თაობისთვის, შეტყობინებები, მოწონებები და მოკლე ვიდეოები დღის რიტმს განსაზღვრავენ.

ფსიქოლოგები ამ აკვიატების უკან ხედავენ მუდმივ შფოთვას იმის შესახებ, რომ ცხოვრება სხვაგან, სხვების სოციალურ ქსელებში მიმდინარეობს. ამ მდგომარეობას აღწერენ აბრევიატურით FOMO (Fear of Missing Out - სიახლეების გამოტოვების შიში).

თუმცა, როდესაც მსოფლიო მუდმივი ინფორმაციული დაბომბვისგან იღლება, აკადემიკოსებს შორის ახალი კონცეფცია იწყებს ყურადღების მიქცევას: JOMO (Joy of Missing Out - სიახლეების გამოტოვების სიამოვნება).

JOMO-ს კონცეფცია აკადემიურ ლიტერატურაში შევიდა ვაშინგტონის სახელმწიფო უნივერსიტეტისა და რამდენიმე თურქული უნივერსიტეტიდან მკვლევართა მიერ ჩატარებული საერთაშორისო კვლევის წყალობით. ჟურნალში Psychological Reports გამოქვეყნებულმა ამ კვლევამ გამოიკვლია თურქეთის 29 პროვინციიდან 18-დან 45 წლამდე ასაკის 932 სოციალური ქსელების მომხმარებელი.

კვლევამ აჩვენა, რომ ადამიანებს, რომლებიც შეგნებულად ერიდებიან სოციალურ ქსელებს, აქვთ სტრესის, შფოთვის, მარტოობისა და დეპრესიის უფრო დაბალი დონე; ამის საპირისპიროდ, მათი ცხოვრებით კმაყოფილება უფრო მაღალია.

FOMO ქმნის მოუსვენრობასა და შედარებას, JOMO კი ინდივიდებს მოუწოდებს დატკბნენ მომენტით და დაინახონ ოფლაინში ყოფნა არა როგორც დანაკლისი, არამედ როგორც თავისუფლება.

კვლევის ერთ-ერთი ავტორი, ადემ კანტარი ამბობს: "ის ადამიანები, რომლებიც ნამდვილად ტკბებიან ოფლაინში ყოფნით, სოციალურ მედიაზე დამოკიდებულების რისკი ყველაზე დაბალია. მათ არ მოეწყინებათ მარტო ყოფნა და შეუძლიათ დრო ისე გაატარონ, რომ არ დასჭირდეთ ციფრული მაყურებელი. დღეს ადამიანები ცდილობენ ყველაფერს დაეწიონ და ამ დროს საკუთარ ცხოვრებას კარგავენ".

"ყველა ბედნიერად გამოიყურება"

სტამბოლში მცხოვრები კლინიკური ფსიქოლოგი, ფაზილეთ სეითოღლუ, რომელიც მუშაობს წყვილებთან და ახალგაზრდებთან, ხაზს უსვამს, რომ სოციალური ქსელების გადაჭარბებული გამოყენება არა მხოლოდ ყურადღების გაფანტვას იწვევს, არამედ ემოციური სტრესის დიდ წყაროს წარმოადგენს.

სეითოღლუ TRT World-ს ეუბნება: "ძალიან ბევრი ონლაინ დროის გატარებას ძლიერი კავშირი აქვს დეპრესიასთან და შფოთვასთან. ადამიანები, რომლებიც მუდმივად უყურებენ სხვების ცხოვრებას, უგულებელყოფენ საკუთარს — უარესი კი ისაა, რომ საკუთარი თავის უკმაყოფილებას განიცდიან".

სეითოღლუ აღნიშნავს, რომ ონლაინ წარმოდგენილი ყველაფერი ხშირად ილუზიაა.

"ეკრანზე ყველა უსაზღვროდ ბედნიერად გამოიყურება. მაგრამ ვერავინ ხედავს კამათებს, მარტოობას, დაღლილობას, ან თუნდაც ვალებს ამ ბრწყინვალე ფოტოების უკან, ანუ ფონს. სინამდვილეში, სოციალური ქსელები ხელოვნური ბედნიერების სამყაროა", - ამბობს სეითოღლუ.

იგი ამტკიცებს, რომ ეს ილუზია ხელს უწყობს შედარების კულტურას. ცხოვრების გარდამტეხი მომენტები, როგორიცაა ბავშვის დაბადების წვეულებები, ნიშნობები, დაბადების დღეები, ახლა კამერისთვის იდგმება.

ფაზილეთ სეითოღლუ აღნიშნავს: "მომენტები, რომლებიც ოჯახისთვის განსაკუთრებული უნდა იყოს, ახლა ხარჯებისა და ბრწყინვალების დემონსტრირებად იქცევა. მაგალითად, ახალგაზრდა გოგონები, მიუხედავად იმისა, რომ უკვე ახალგაზრდები და ლამაზები არიან, მუდმივად იძულებულნი არიან შეიძინონ სილამაზის პროდუქტები".

ეს გავლენა ქორწინებებზეც აისახება. სეითოღლუ ამბობს, რომ თერაპიის სესიებზე ბევრი მამაკაცი უჩივის ცოლების მოლოდინებს, როგორიცაა საჩუქრები და ჟესტები, რომლებსაც ონლაინ ხედავენ.

სეითოღლუ განმარტავს: "ეს მოთხოვნები არ წარმოიშობა რეალური სურვილიდან, არამედ შედარებიდან. სოციალური მედია ასწავლის ადამიანებს სიყვარულის გაზომვას მატერიალური მაჩვენებლებით".

ახალგაზრდა თაობის ხმები

ექსპერტების გარდა, ახალგაზრდებიც იწყებენ იმის გამოთქმას, რომ მუდმივად ონლაინ ყოფნას თავისი საფასური აქვს.

ახალგაზრდა ქალი, რომელმაც ანონიმურად დარჩენა ისურვა, TRT World-თან საუბარში ყვება, თუ როგორ მიიღო გადაწყვეტილება სოციალური ქსელების დატოვების შესახებ.

"ექვსი თვის წინ წავშალე ყველა ჩემი ანგარიში", - ამბობს ის.

"თავიდან უცნაურად მომეჩვენა, თითქოს ჩემი ვინაობის ნაწილი დავკარგე. მაგრამ ახლა ჩემი დღეები მედიტაციით, მშვიდი სეირნობებითა და საკუთარი თავისთვის გამოყოფილი დროით არის სავსე".

ის ამატებს, რომ შფოთვის დონე დაეცა და ახლა თავს უფრო ბედნიერად გრძნობს, ვიდრე სოციალურ ქსელებში ხეტიალის დროს.

"საბოლოოდ მივხვდი, რომ არაფერს ვაგვიანებდი — პირიქით, ეკრანს ვუყურებდი და საკუთარ ცხოვრებას ვკარგავდი".

სიამოვნებისა და მადლიერების გრძნობისკენ

ექსპერტების აზრით, JOMO საპირისპირო მიდგომას გვთავაზობს.

სხვების ქმედებებზე ფოკუსირების ნაცვლად, ის ხაზს უსვამს არსებობას, მადლიერების გრძნობასა და მიმღებლობას.

კვლევამ აჩვენა, რომ ადამიანები, რომლებიც JOMO-ს იყენებენ, სიამოვნებას იღებენ მარტოობაში აქტივობებით, როგორიცაა კითხვა, სეირნობა, დღიურის წერა, მუსიკის მოსმენა ან უბრალოდ სიჩუმით ტკბობა და ამის გაზიარების საჭიროებას არ გრძნობენ.

სეითოღლუ ამბობს: "ჩვენ ყველას უკვე გვაქვს რაღაც, რისთვისაც უნდა ვიყოთ მადლიერები".

იმის ნაცვლად, რომ ვიკითხოთ: „რატომ არ მაქვს ის, რაც სხვებს აქვთ?“, შეგვიძლია ვიკითხოთ: „რამ გამაღიმა დღეს? რა სილამაზე შევნიშნე? რა მარტივი სიხარული მაქვს?“ სწორედ აქ იმალება ნამდვილი ბედნიერება.

როდესაც ციფრული სამყარო ჩქარდება, JOMO შეიძლება მეინსტრიმ კულტურის წინააღმდეგ, ან თუნდაც მეამბოხე მოძრაობად მოგვეჩვენოს.

თუმცა, ფსიქოლოგები ამას უკან დახევად კი არა, დაბალანსების აქტად ხედავენ. მათი აზრით, ეს არის საშუალება, რომ თავი დააღწიოთ უსასრულო შედარების ვალდებულებას და დაიბრუნოთ ცხოვრების ჩვეულებრივი სილამაზე.

სეითოღლუ ამბობს, რომ FOMO-დან JOMO-ზე გადასვლა სულაც არ არის სოციალური მედიის დატოვება, არამედ მასთან თქვენი ურთიერთობის შეცვლაა.

სეითოღლუ ამბობს: "როდესაც შეწყვეტთ სხვების ცხოვრების დევნას, თქვენ ხელახლა აღმოაჩენთ საკუთარ ცხოვრებას".