კრიტიკული ანგარიში გერმანიიდან: ულტრამემარჯვენე განწყობები საზოგადოებაში ნორმად იქცევა

ულტრამემარჯვენე იდეები, რომლებიც ერთ დროს პოლიტიკის პერიფერიებში იყო მოქცეული, ახლა გერმანიაში მეინსტრიმის ნაწილი ხდება და ექსპერტები ამბობენ, რომ ეს ტენდენცია ქვეყნის დემოკრატიულ საფუძვლებს საფრთხეს უქმნის.

წლების განმავლობაში მიმდინარე კვლევის, „Die Mitte“-ს (შუა/ცენტრი) ბოლო მიგნებები აჩვენებს: ყოველი მეხუთე გერმანელი, რომელიც თავს მეინსტრიმის ნაწილად მიიჩნევს, ულტრამემარჯვენე რიტორიკას ღიად აღარ უარყოფს.

მკვლევართა აზრით, ეს არის ულტრამემარჯვენე აზროვნების ყველაზე თვალსაჩინო ნორმალიზება ბოლო ათწლეულის განმავლობაში.

ანდრეას ზიკმა, კვლევის ერთ-ერთმა ავტორმა, განაცხადა: „ჩვენ ნათლად ვხედავთ, რომ საზოგადოების გულში - ანუ იმ ნაწილში, რომელსაც დემოკრატიულ ცენტრს ვუწოდებთ - ულტრამემარჯვენე განწყობები, ნარატივები, ხატები და მსოფლმხედველობები სულ უფრო მეტად ვრცელდება“.

ზიკმა გაავრცელა გაფრთხილება, რომ საზოგადოებაში აგრესიული ნაციონალიზმისა და შოვინიზმის მხარდაჭერა 20%-მდე გაიზარდა. მან ხაზი გაუსვა, რომ ულტრამემარჯვენეების ერთ-ერთი მთავარი არგუმენტი - „გერმანელობა სისხლისა და წარმომავლობის საკითხია“ - უკვე გასცდა ცნობილ ექსტრემისტულ წრეებს.

ზიკმა  სააგენტო ანადოლუსთან (AA) საუბრისას აღნიშნა: „რისი გავრცელებასაც ულტრამემარჯვენეები ცდილობენ, არის იდეა, რომ არსებობს ტრადიციასა და ისტორიაზე დაფუძნებული ბუნებრივი გერმანელი ხალხი. ეს მოსაზრება ახლა საზოგადოების ცენტრში ბევრად უფრო გავრცელებულია, ვიდრე წინა წლებში. ეს ნორმალიზების ნიშნებია“.

კვლევა, რომელიც 2024 წლის განმავლობაში და 2025 წლამდე გრძელდებოდა, ავლენს არალიბერალური დამოკიდებულებების ზრდას, ასევე ქსენოფობიისა და ულტრამემარჯვენე შეხედულებების ნორმალიზებას - მათ შორის იმ ადამიანებშიც, რომლებიც ხმას არ აძლევენ ულტრამემარჯვენე პარტიებს.

მკვლევრებმა დაადგინეს, რომ გაიზარდა მიგრანტების მიმართ ცრურწმენები, სტერეოტიპული აზროვნება და დისკრიმინაცია, რის პარალელურადაც შესამჩნევად შემცირდა ნდობა ძირითადი დემოკრატიული ინსტიტუტების მიმართ და გაიზარდა სიმპათია ავტორიტარული გადაწყვეტილებებისადმი.

დემოკრატიული სისტემა, რომელიც ნდობას კარგავს

მკვლევართა თქმით, გერმანიის დემოკრატია ნდობის მზარდი კრიზისის წინაშე დგას.

დემოკრატიული ინსტიტუტების მიმართ უნდობლობა 2020-2021 წლების 14,3%-დან 2024-2025 წლებში 21,5%-მდე გაიზარდა. უფრო საგანგაშოა არჩევნებისადმი რწმენის დაკარგვა: სამჯერ და მეტად გაიზარდა იმ ადამიანების რიცხვი (5,8%-დან 18,2%-მდე), რომლებიც ხმის მიცემის პროცესის ლეგიტიმურობას ეჭვქვეშ აყენებენ.

„Die Mitte“-ს კვლევის კიდევ ერთმა ავტორმა, ბეატე კუპერმა განაცხადა: „ეს ნდობის შემცირების გამაფრთხილებელი ნიშანია, რაც ხელჩაკიდებული დადის ულტრამემარჯვენე განწყობებისადმი სიმპათიასთან. სტატისტიკურად ვხედავთ, რომ ისინი, ვინც დემოკრატიას არ ენდობიან, უფრო ღია არიან ანტიდემოკრატიული შეთავაზებების მიმართ“.

კუპერმა აღნიშნა, რომ მზარდი გაუცხოება რამდენიმე მიზეზს ეფუძნება: პოლიტიკური წარუმატებლობებით გამოწვეული იმედგაცრუება, რწმენა, რომ პოლიტიკურ ელიტებს რიგითი მოქალაქეები არ აინტერესებთ და პოპულისტური რიტორიკის მიმზიდველობა, რომელიც სწრაფ და ემოციურ გადაწყვეტილებებს გვპირდება.

„ანადოლუს“ სააგენტოსთან საუბრისას კუპერმა თქვა: „დაკვირვებისას დაინახავთ, რომ საკმაოდ ბევრი ადამიანი დემოკრატიას არალიბერალური პერსპექტივიდან უყურებს. მაგალითად, მათ სურთ უმცირესობების ძირითადი უფლებების გაუქმება, რაც არ არის გერმანიის კონსტიტუციის ნაწილი და დემოკრატიის მიმართ არალიბერალურ დამოკიდებულებას წარმოადგენს“.

დრამატული ცვლილება ახალგაზრდა გერმანელებს შორის

ყველაზე თვალშისაცემი ტრანსფორმაცია განსაკუთრებით ახალგაზრდა თაობებში შეინიშნება.

კვლევა აჩვენებს, რომ 18-დან 34 წლამდე გამოკითხულთა 12,5% ღიად იზიარებს ქსენოფობიურ შეხედულებებს. ეს მაჩვენებელი 35-64 წლის ასაკობრივ ჯგუფში 5,9%-ია, ხოლო 65 წელს გადაცილებულებში - დაახლოებით 6,5%. ეს ნიშნავს, რომ ახალგაზრდებში ეს მაჩვენებელი სხვა ასაკობრივ ჯგუფებთან შედარებით თითქმის ორჯერ მეტია.

კვლევის ერთ-ერთი ავტორი ანდრეას ზიკი აღნიშნავს, რომ ახალგაზრდებზე იმოქმედა ისეთმა გამოცდილებებმა, როგორიცაა კოვიდ-პანდემია, ეკონომიკური კრიზისები და სკოლების დახურვა; მათ აქვთ განცდა, რომ მეინსტრიმული პოლიტიკოსები მათ ხმას არ უსმენენ. გარდა ამისა, მან ხაზი გაუსვა, რომ ამ აღქმას აძლიერებს საცხოვრებლის დეფიციტი და ეკონომიკური არასტაბილურობა.

ზიკმა ყურადღება გაამახვილა ონლაინ პროპაგანდის როლზეც: „გერმანიაში ჩატარებულ ბევრ კვლევაში ვხედავთ, რომ ახალგაზრდა თაობის პოლიტიკური შეხედულებები სოციალური მედიის საშუალებით ყალიბდება. მემარჯვენე ექსტრემიზმი და პოპულიზმი დიდ ინვესტიციას დებს სოციალურ მედიაში, პოლიტიკურ გზავნილებში, ახალი ამბებისა და კონტენტის წარმოებაში“.

მოკლე და ემოციურად დატვირთული ულტრამემარჯვენე კონტენტის ზრდამ ახალგაზრდა ამომრჩევლების პოლიტიკური ჩართულობა გარდაქმნა და პოლიტიკის ზოგადი სურათი შეცვალა.

2025 წლის თებერვლის არჩევნებში ულტრამემარჯვენე პარტია „ალტერნატივა გერმანიისთვის“ (AfD) ხმების 20,8%-ით თავისი ისტორიის საუკეთესო ეროვნულ შედეგზე გავიდა. მიმდინარე გამოკითხვები აჩვენებს, რომ AfD 26%-ით უსწრებს კანცლერ ფრიდრიხ მერცის კონსერვატორებს და აღმოსავლეთის ზოგიერთ რეგიონში დომინანტ პარტიად გვევლინება.

„30% AfD-ს ჩვეულებრივ პარტიად აღიქვამს“

დეზინფორმაციამ, ანტიმიგრაციულმა განწყობებმა და პოლიტიკურმა უკმაყოფილებამ მრავალი გერმანელის მიერ AfD-ს აღქმა შეცვალა, მიუხედავად უსაფრთხოების სამსახურების მუდმივი გაფრთხილებებისა.

გერმანიის შიდა დაზვერვის წარმომადგენელმა კუპერმა განაცხადა: „ახლა 30%, რაც წინა წლებთან შედარებით გაზრდილი მაჩვენებელია, AfD-ს აღიქვამს ისეთივე პარტიად, როგორიც სხვა დანარჩენებია... ერთი მესამედი ძალიან დიდი მასაა“. თუმცა, მან დაამატა, რომ საზოგადოების დიდი ნაწილი მემარჯვენე ექსტრემიზმის ზრდით სერიოზულად არის შეშფოთებული.

მაისში გერმანიის შიდა დაზვერვის სამსახურმა AfD ოფიციალურად მიაკუთვნა „დადასტურებულად ექსტრემისტულ ჯგუფს“ და განაცხადა, რომ არსებობს ეჭვი მათ საქმიანობაზე, რომელიც დემოკრატიასა და კონსტიტუციურ წესრიგს ემუქრება.

პარტია გერმანულ იდენტობას ექსკლუზიური ეთნიკური ტერმინებით განსაზღვრავს და მხარს უჭერს „რემიგრაციის“ პოლიტიკას - ტერმინს, რომელიც გულისხმობს იმ მიგრანტებისა და ნატურალიზებული მოქალაქეების გასახლებას, რომლებიც, მათი აზრით, საზოგადოებაში საკმარისად ინტეგრირებულნი არ არიან.

კუპერმა გააფრთხილა კონსერვატიული პარტიები, არ ითანამშრომლონ AfD-სთან და ხაზი გაუსვა, რომ ასეთი ნაბიჯი პარტიის ლეგიტიმაციას კიდევ უფრო გაზრდის.

მან აღნიშნა, რომ ევროპის სხვა ქვეყნების გამოცდილება აჩვენებს: როდესაც ულტრამემარჯვენე პარტიებს ლეგიტიმურ პოლიტიკურ პარტნიორებად მიიჩნევენ, ისინი ზომიერები არ ხდებიან. პირიქით, მეინსტრიმული პარტიები ხშირად თავიანთი პოლიტიკით მარჯვნივ იხრებიან.

„ჩვენ უნდა შევამჩნიოთ მემარჯვენე ექსტრემიზმი და სერიოზულად მივიღოთ ის, როგორც საფრთხე, რომელიც ემუქრება დემოკრატიასა და საზოგადოებას. გერმანიის ისტორიის გათვალისწინებით, ვიმეორებ: შემდეგ სიაში შეიძლება ნებისმიერი აღმოჩნდეს“, - განაცხადა მან.

კუპერმა დასძინა: „თაობებისა და ევროპული პარტიების სურათს თუ შევხედავთ, მემარჯვენე ექსტრემისტებთან ხელჩაკიდებული სიარული კარგი აზრი არ არის“.